تکنیک “فاصله گذاری” اساساً یک قرارداد تئاتری است که در تئاتر یونان باستان از طریق همسرایان مورد استفاده قرار می گرفته و پس از آن در اوایل قرن بیستم توسط “برتولت برشت” که وام هایی نیز از نمایش های مشرق زمین گرفته بود، بنابر ضرورت ها و شرایط اجتماعی ــ سیاسی آن دوران آلمان، مورد بازنگری و کاربردی خلاقانه قرار گرفت که منجر به شکل گیری تئاتر روایی و متعاقباً استفاده از “فاصله گذاری” به عنوان یک تکنیک تئاتری گردید. “فاصله گذاری” با شکستن تصور دیوار چهارم هدف برشت را از به کارگیری این تکنیک که همانا پرورش مخاطبی منتقد و کاونده بود، محقق کرد. “فاصله گذاری” را می توان به عنوان عنصری فعال و کارآمد در هنر های دراماتیک تعریف و تبیین کرد. سینماگران متعددی در جهان از این تکنیک بهره جسته اند تا مخاطبانشان را ترغیب کنند که با نگرشی دیگر به خویش و جهان بنگرند. تلاش پژوهشگر در این رساله تحقیق درباره چگونگی کاربرد تکنیک “فاصله گذاری” تئاتر در سینما و قیاس نحوه تاثیرگذاری این دو مدیوم بر مخاطب، با نگاهی برگزیده از آثار موجود از سینمای دهه هفتاد جهان می باشد. در فصل های این رساله نخست به چیستی تکنیک “فاصله گذاری” در تئاترکلاسیک و مشرق زمین پرداخته شده، سپس به تئوری های برشت اشاراتی گردیده و پس از آن زمینه های ورود این تکنیک به سینما و به پیوست آن در فیلم هایی از سینمای دهه هفتاد بیان شده و در نهایت به بررسی فرآیند ادراک اثر هنری خاصه سینما پرداخته است. و با این نتیجه گیری که هرچند تقابل بی واسطه و دوسویه تئاتر و مخاطب قوی وانکار ناپذیر است، اما تاثیرات سینما بر مخاطبینش را هم خاصه زمانی که از آشنایی زدایی بهره می برند، نباید و نمی توان انکار کرد. امید که هنرمندان با مطالعه دقیق این مبحث بتوانند با شناخت دقیق تری از این تکنیک در آثارشان بهره ببرند.

کلیدواژه ها

“برتولت برشت” ــ “فاصله گذاری” ــ “تئاتر روایی” ــ “سینمای مدرن” ــ “مخاطب”

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه*************************************************** 1

فصل اول: چیستی تکنیک “فاصله گذاری” و سیر تکوین آن در تئاتر********** 6

1-1 بررسی تکنیک فاصله گذاری در تئاتر ****************************** 7

1-2 عهدکلاسیک و تکنیک فاصله گذاری ****************************** 11

1-2-1 تراژدی ******************************************** 11

1-2-1-1 همسرایان در تراژدی ******************************** 12

1-2-2 کمدی ******************************************** 15

1-2-2-1 کمدی قدیم ************************************* 16

1-2-2-2 کمدی میانه ************************************* 16

1-2-2-3 کمدی نو *************************************** 16

1-2-2-4 پاراباسیس در ساختمان کمدی ************************** 20

1-3 دنیای شرق و تکنیک فاصله گذاری ****************************** 23

1-3-1 فاصله گذاری در تعزیه ایرانی ******************************* 23

1-3-2 فاصله گذاری در اپرای پکن ********************************* 30

فصل دوم: برتولت برشت و تکنیک “فاصله گذاری” در تئاتر روائی************ 33

2-1 برشت و ماهیت تئاتر روائی ************************************ 34

2-2 تئاتر ارسطوئی و تئاتر روائی؛ تفاوت ها ****************************** 35

2-2-1 ویژگی های تئاتر ارسطوئی ********************************* 35

2-2-2 ویژگی های تئاتر روائی *********************************** 36

2-3 فاصله گذاری سوبژکتیو و ابژکتیو در تئاتر آلمان *********************** 37

2-3-1 رابطه ی اندیشه و ساختار در تئوری های برتولت برشت **************** 37

2-3-2 برشت، پیسکاتور، میرهولد ********************************* 52

2-3-3 سیر تطور امر سوبژکتیو و ابژکتیو ***************************** 60

فصل سوم: سینما و زمینه های پیدایش تکنیک“فاصله گذاری“در آن******** 68

3-1 آشنائی زدائی و سینما ************************************** 69

3-2 ورود تکنیک فاصله گذاری به سینما ****************************** 71

3-3 افشاگرایی و سینما **************************************** 73

3-4 روایت فرمالیستی و سینما ************************************ 75

3-5 برتولت برشت و سینما ************************************** 78

3-6 فاصله گذاری، سینما و نئو رئالیسم ******************************** 79

3-7 فاصله گذاری، سینما و موج نو ********************************** 86

3-8 تکنیک و ضدساختار **************************************** 89

فصل چهارم: چگونگی ظهور و تبیین تکنیک“فاصله گذاری“در سینمای دهه ی هفتاد

میلادی و بعد از آن****************************************** 93

4-1 تاثیرات فرآیندهای اجتماعی بر سینمای دهه ی هفتاد به بعد **************** 95

4-1-1 استودیوهای فیلمسازی و آشنائی زدائی در فیلم هایشان **************** 96

4-1-2 درونمایه های فیلم های انتقادی دهه ی هفتاد به بعد ***************** 98

4-2 بررسی تکنیک فاصله گذاری در پنج فیلم ************************** 109

4-2-1 آنی هال ****************************************** 109

4-2-2 از نفس افتاده *************************************** 117

4-2-3 داگ ویل ****************************************** 124

4-2-4 مسافران ****************************************** 130

4-2-5 مغول ها ****************************************** 133

فصل پنجم:“فاصله گذاری“در سینما و تاثیرات آن بر مخاطب************* 136

5-1 مخاطب و فرآیند ادراک اثر هنری ******************************* 137

5-2 آگستو بوآل و رویکردی نوین به تکنیک فاصله گذاری ******************** 140

5-3 کارکرد فاصله گذاری در سینما ********************************* 143

5-3-1 سینمای مدرن؛ گسستن از سنت ها *************************** 143

5-3-2 سینمای پست مدرن و تکنیک فاصله گذاری ********************** 148

نتیجه گیری*********************************************** 152

پیشنهادات و راهکارها ***************************************** 154

پروژه ی عملی «نمایشنامه ی خون بی گناهان»************************ 156

فهرست منابع و مآخذ***************************************** 193

ضمیمه: مقاله ی برتولت برشت و سینما نوشته ی پرویز جاهد ******************* 196

مقدمه

از هنگامی که “برتولت برشت”[1]آلمانی به عنوان یک نمایشنامه‌ نویس، کارگردان، شاعر و نظریه‌ پرداز در ایران شناخته شده همواره یکی از بحث ‌انگیزترین و پرخواننده‌ترین نویسندگان طی این چند دهه اخیر بوده است. در هر دهه‌ای آثار برشت را با انگیزه‌های مختلف خوانده‌، تفسیر و اجرا کرده‌اند، گاه به عنوان نویسنده‌ای سیاسی و متعهد، گاه به عنوان نظریه‌ پردازی پیشرو و گاه سعی کرده‌اند صبغه‌ای شرقی و حتی ایرانی در آثار او بیابند، اما به دلایل زیادی همچون برخی جنبه‌های متناقض در آثار و نظرات وی، یا به دلیل بدفهمی‌ها و کج‌فهمی‌هایی که در مورد آثار وی وجود داشته است همواره بخش‌هایی از دیدگاه‌های وی مبهم و ناقص مانده‌اند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید